Drugi etap egzaminu na doradcę inwestycyjnego uchodzi za najtrudniejszy ze wszystkich 3 etapów. Zdawalność tego etapu jest najniższa, a o poziomie trudności zadań można usłyszeć legendy.
Jeśli myślisz o zdobyciu licencji doradcy inwestycyjnego – zapraszam do wpisu. Znajdziesz w nim wiele praktycznych wskazówek jak uczyć się do egzaminu, z jakich materiałów korzystać i jak się zachować podczas egzaminu, żeby zwiększyć prawdopodobieństwo sukcesu.
Ten wpis dotyczy drugiego z trzech etapów egzaminów na doradcę inwestycyjnego. Zalecam zapoznanie się również z poprzednim wpisem na temat tego, w jaki sposób przygotować się do 1 etapu egzaminu, jeśli jeszcze nie zdawałeś tego etapu egzaminu.
Jak wygląda 2 etap egzaminu na doradcę inwestycyjnego?
Drugi etap egzaminu na doradcę wygląda zupełnie inaczej niż pierwszy. Można wręcz stwierdzić, że jest to przeskok z poziomu „medium” na „hard” lub nawet „ultimate”. Już tłumaczę z czego wynika ta różnica. Aby zdać pierwszy etap trzeba rozwiązać minimalnie 68 ze 110 zadań testowych. Powoduje to, że problem z rozwiązaniem pojedynczego zadania nie ma praktycznie żadnego znaczenia w kontekście wyniku całego egzaminu.
Na drugiem etapie jest zupełnie inaczej – na egzaminie jest jedynie 5 zadań, a każde dotyczy różnego obszaru wiedzy wymaganej od doradcy inwestycyjnego. Za każde z tych zadań można otrzymać od 0 do 100 punktów, ale żeby zaliczyć egzamin za każde zadanie trzeba otrzymać co najmniej 51 punktów. Może to prowadzić do sytuacji, kiedy kandydat rozwiąże świetnie cztery zadania, ale nie zda egzaminu z powodu słabszego wyniku w piątym.
Dlatego, w odróżnieniu do 1 etapu, a drugim etapie nie można sobie pozwolić na słabe punkty w przygotowaniu, co pokazuje poniższy przykład
Na cały egzamin jest przeznaczone 5 godzin, czyli średnio 1 godzina na zadanie. To jest z jednej strony dużo, ale może się zdarzyć, że na pojedyncze zadanie trzeba czasami przeznaczyć więcej czasu. Czasami niektóre zadanie wymagają bardzo wielu obliczeń, które trzeba powtarzać dla różnych zestawów danych.
2 etap egzaminu na doradcę – w jaki sposób są formułowane zadania?
Każde z pięciu głównych zadań składa się kilku mniejszych zadań (podzadania), które często są ze sobą powiązane (np. wynik pierwszego podzadania jest daną wejściową do drugiego podzadania). Powoduje to że mając problem z jednym podzadaniem, nie mamy możliwości przejścia do kolejnego podzadania. Dodatkowo, jeśli źle obliczymy wynik podzadania, to całe rozwiązanie kolejnego podzadania będzie bazować na błędnych danych wejściowych. W takiej sytuacji mimo poprawnego toku rozumowania otrzymamy błędny wynik.
Drugą różnicą w stosunku do pierwszego etapu jest ocenianie przez komisję nie tylko samej odpowiedzi, ale również toku rozumowania kandydata na doradcę inwestycyjnego. Nie wystarczy podać samej odpowiedzi, trzeba również opisać sposób dojścia do rozwiązania oraz wykonywane obliczenia. W pewnym stopniu eliminuje to problemy związane z błędami w rozwiązaniach powiązanych ze sobą podzadań, bo można liczyć na pozytywną ocenę (choć zapewne nie w 100%), jeśli przyjęty tok rozumowania będzie poprawny, ale otrzymamy błędny wynik.
W jaki sposób opisywać rozwiązania zadań?
Z kwestią opisywania sposobu rozwiązania są związane 2 dylematy, których rozstrzygnięcie należy do zdającego:
- jak dokładny powinien być opis słowny?
- jak dokładnie trzeba zapisywać obliczenia?
Trzeba tu wypracować własny sposób mając na uwadze czas jaki możemy poświęcić na przygotowanie odpowiedzi, zaprezentowanie toku myślenia oraz wiedzy wymaganej na na egzaminie.
W przypadku prezentacji obliczeń warto pomyśleć o tym, czy ,jeżeli popełnimy błąd obliczeniowy, da się wskazać, w którym miejscu on wystąpił. W takim przypadku szczegółowe zapisywanie po kolei wykonywanych operacji będzie grało na naszą korzyść.
Trochę innym przypadkiem jest zadanie, w którym dane obliczenia musimy powtarzać wiele razy dla podobnych danych, np. obliczanie wartości poszczególnych elementów 5-letniego swapu rozliczanego co kwartał. Musimy wtedy wykonać 20 podobnych obliczeń. W takim przypadku powinno wystarczyć dokładne rozpisanie sposobu i podstawy obliczenia wyniku dla pierwszego przypadku. Dla pozostałych powinno wystarczyć wskazanie, że postępujemy analogicznie i wpisanie uproszczonego sposobu obliczeń lub nawet samych wyników.
Nie bójmy się również napisać, że do rozwiązania jakiegoś elementu używamy kalkulatora finansowego – po to przecież on jest na egzaminie. Choć warto również wskazać w treści odpowiedzi podstawę teoretyczną czy wzór jaki jest używany do rozwiązania danego problemu,
2 etap egzaminu na doradcę – co wchodzi w zakres egzaminu?
Co wchodzi w zakres zakres drugiego etapu egzaminu na doradcę inwestycyjnego? Zarządzenie KNF precyzuje tematykę zadań w następujący sposób:
„1) finanse przedsiębiorstw;
2) rachunkowość finansowa i analiza sprawozdań finansowych;
3) analiza i wycena instrumentów dłużnych, udziałowych, pochodnych i alternatywnych;
4) zarządzanie portfelem.”
W praktyce, od wielu lat, zakres tematyczny pięciu zadań wygląda następująco:
- zadanie 1 – rachunkowość i MSR (Międzynarodowe Standardy Rachunkowości)
- zadanie 2 – instrumenty udziałowe i finanse przedsiębiorstw
- zadanie 3 – instrumenty pochodne
- zadanie 4 – instrumenty dłużne
- zadanie 5 – zarządzanie portfelem
Zobaczmy w jaki sposób optymalnie przygotować się do poszczególnych zadań.
Zadanie 1 – rachunkowość/MSR
To zadanie uchodzi za najprostsze ze wszystkich na tym etapie egzaminu. Polega ono na odpowiedzi na kilka/kilkanaście pytań pytań dotyczących rachunkowości i Międzynarodowych Standardów Rachunkowości. Część pytań dotyczy teorii, czyli treści poszczególnych MSR/MSSF. Druga część dotyczy informacji, które trzeba odnaleźć w udostępnionym zdającemu rocznym sprawozdaniu finansowym wybranej przez komisję spółki giełdowej. Co bardzo ważne, w sprawozdaniu finansowym jest zawarta polityka rachunkowości, w której często można znaleźć odpowiedzi na pytania „teoretyczne”.
Warto polecić tutaj materiały edukacyjne (po polsku), opublikowane przez wiodące firmy audytowe:
- przewodniki po MSR/MSSF – przygotowane przez Deloitte
- Przykładowe skonsolidowane sprawozdanie finansowe wg MSSF – przygotowane przez PwC
Zdarzały się zadania z tego obszaru, w których należało wykonać analizę finansową spółki na podstawie załączonego sprawozdania finansowego. Można więc dodatkowo przypomnieć sobie najważniejsze wskaźniki finansowe oraz sposób ich obliczania, choć najprawdopodobniej nie wykorzystamy tej wiedzy bezpośrednio na egzaminie.
Jeśli ktoś nie ma na co dzień do czynienia ze sprawozdaniami spółek giełdowych, to na pewno warto zacząć do nich zaglądać, tak, żeby oswoić się z ich układem i zawartością. Dobrym sposobem przygotowania się będzie wydrukowanie sprawozdań dołączanych do wcześniejszych egzaminów i zrobienie wcześniejszych zadań z rachunkowości/MSR. Zwracam uwagę, żeby pracować bezpośrednio z „papierem” – na egzaminie nie będzie możliwości użycia kombinacji „Ctrl + F”.
Zadania 2-5 – instrumenty finansowe i zarządzanie portfelem
Kolejne cztery zadania są związane z różnymi rodzajami instrumentów finansowych (akcje, obligacje, instrumenty pochodne) oraz zagadnieniami związanymi z teorią zarządzania portfelem. To właśnie z tymi 4 zadaniami jest związana główna trudność w zaliczeniu tego etapu egzaminu. Mimo, że zakres materiału jest bardzo szeroki, to pytania mogą dotyczyć zagadnienia opisanego na kilku, a czasami nawet na pojedynczej stronie jednej z pozycji literatury.
Lista wymaganej literatury, zalecanej przez KNF to 21 pozycji „obowiązkowych” oraz 28 pozycji pomocniczych. Wiele z nich jednak dotyczy zakresu materiału, który nie jest wymagany na drugim etapie egzaminu.
Moim zdaniem absolutnym minimum jest dobra znajomość następujących pozycji z literatury:
- A. Damodaran – „Finanse korporacyjne”,
- F. Fabozzi – „Rynki obligacji: analiza i strategie” – dostępne na rynku wtórnym
- J. Hull – „Kontrakty terminowe i opcje: wprowadzenie.”
- E.J. Elton, M.J. Gruber – „Nowoczesna teoria portfelowa i analiza papierów wartościowych” – dostępne na rynku wtórnym
Oczywiście może się zdarzyć, że na egzaminie pojawi się jakieś zagadnienie z innej pozycji literatury. Jeśli jednak chcemy ograniczyć zakres nauki, to można przyjąć powyższą listę jako punkt wyjścia. Warto również sprawdzić we wcześniejszych egzaminach (zarówno 1, jak i 2 etap), czy są jakieś nowe zagadnienia, które znalazły się orbicie zainteresowań komisji egzaminacyjnej. Jeśli tak, to wtedy warto również zapoznać się bliżej z takimi tematami.
Jak się uczyć?
W ramach nauki warto samodzielnie przeliczyć przykłady z literatury oraz przynajmniej po 1-2 zadania z każdego rozdziału. Co bardzo ważne – treść zadań na egzaminie często pokrywa się dosłownie z treścią przykładów omówionych w literaturze. Jeżeli na egzaminie trafimy na takie zadanie, rozwiązanie go powinno być formalnością, choć zawsze warto się upewnić, że pamiętamy wszystkie niuanse danego tematu.
Mi osobiście bardzo pomógł w nauce do drugiego etapu egzaminu zbiór stu kilkudziesięciu zadań wyselekcjonowanych z literatury, które pokrywały zdecydowaną większość zakresu tematycznego egzaminu. W ramach przygotowań rozwiązywałem je systematycznie, a jeśli miałem z tym problem, to po jakimś czasie powracałem do tego zadania tak, żeby opanować dany element materiału.
Pewnym plusem drugiego etapu egzaminu jest mniejszy zakres materiału. Można już zapomnieć o wymaganych na 1 etapie przepisach prawnych (nie pojawiają się na 2 i 3 etapie egzaminu) oraz zagadnieniach związanych z etyką (pojawią się ponownie na 3 etapie egzaminu). Nie jest również potrzebna znajomość zagadnienie związanych ze statystyką, mikro i makroekonomią czy analizą techniczną.
Rozwiązania zadań z drugiego etapu egzaminu – czy warto z nich skorzystać?
Komisja egzaminacyjna udostępnia treść zadań z poprzednich edycji egzaminu na doradcę inwestycyjnego, ale niestety nie zawierają one poprawnych odpowiedzi. Na rynku jest dostępnych kilka opracowań z rozwiązaniami zadań z drugiego i trzeciego etapu egzaminu – zapewne zastanawiasz się, czy warto z nich skorzystać? Zdecydowanie tak – stosunkowo niewielkim kosztem można zapoznać się ze sposobem formułowania odpowiedzi na zadania wymyślane przez komisję egzaminacyjną.
Bez takiej pomocy brakowałoby możliwości sprawdzenia, na ile próby samodzielnego rozwiązywania zadań z wcześniejszych egzamin są poprawne. Można również w ten sposób, znając już poprawne odpowiedzi, poznać sposób formułowania zadań przez komisję egzaminacyjną.
Warto jednak pamiętać kilku istotnych ograniczeniach:
- rozwiązania nie są w żaden sposób autoryzowane przez komisję, chociaż część z nich powstaje na bazie rozwiązań osób faktycznie zdających egzamin i znajomości oceny punktowej komisji egzaminacyjnej
- żadna z osób przygotowujących takie rozwiązania (według mojej wiedzy) nie jest/nie była członkiem komisji egzaminacyjnej
Doradca inwestycyjny 2 etap – zdawalność
Mimo dużego odsiewu słabiej przygotowanych bądź liczących głównie na szczęście kandydatów na 1 etapie egzaminu zdawalność w drugim etapie jest bardzo niska. Trafiały się edycje egzaminu, w których zdawało mniej niż 20% kandydatów. Trafiały się też takie edycje, które zdawało ponad 50% kandydatów. Niestety wiele zależy od poziomu zadań przygotowanych przez komisję, który bywa bardzo zróżnicowany. Wiele osób po zdaniu 1 etapu potrafi na dłużej utknąć na drugim etapie, do momentu, aż wykorzysta wszystkie 3 próby podejścia do egzaminu.
Doradca inwestycyjny 2 etap – wskazówki na sam egzamin
Poniżej kilka wskazówek na sam egzamin:
- na sam początek warto przeczytać dokładnie wszystkie zadania – mimo, że większość może wyglądać na niezbyt zrozumiałe, to samo zapoznanie się z treścią pytań pozwoli to na uruchomienie procesu dochodzenia do rozwiązania.
- zacznij od najłatwiejszych zadań – być może w międzyczasie przyjdą Ci do głowy pomysły na rozwiązania do tych z, którymi na początku masz problem
- nie zostawiaj pustej kartki – jeśli nic nie napiszesz, to na pewno dostaniesz zero punktów za tą część odpowiedzi. Jeśli nie masz pomysłu na rozwiązanie, to wypisz chociaż dane i podstawowe wzory związane z danym zagadnieniem. Pozwoli to komisji dać Ci chociaż kilka punktów i może przesądzić o zdaniu egzaminu, jeśli wynik innych podzadań będzie na granicy 51 punktów.
- poćwicz czytelne pisanie – rozwiązanie do 5 zadań na drugim etapie to bardzo dużo pisania. Pamiętaj, że abyś mógł zdać egzamin, ktoś to będzie potem musiał przeczytać. Poćwicz czytelne pisanie przed egzaminem, jeśli masz z tym problem. Sama ilość
- wykorzystaj cały dostępny czas – gdyby zdarzyło się, że masz rezerwę czasu, wykorzystaj ją na sprawdzenie rozwiązanych już zadań, nawet jeśli nie wiesz jak rozwiązać któreś z pozostałych zadań. Być może oderwanie umysłu od problemu pozwoli na znalezienie jakiegoś rozwiązania. Często mózg potrzebuje odpoczynku żeby wypracować rozwiązanie w tzw. podświadomy sposób.
Doradca inwestycyjny 2 etap – co po egzaminie?
Po 2 etapie egzaminu na doradcę inwestycyjnego musisz się uzbroić w cierpliwość – komisja ma aż 8 tygodni na sprawdzenie prac egzaminacyjnych. W tym czasie możesz poprosić o skan swojej pracy egzaminacyjnej. Jest on wykonywany na potrzeby osób z komisji egzaminacyjnej, więc nie powinno być problemu z jego udostępnieniem kandydatowi.
Jeżeli w którymś zadaniu zabrakło Ci niewielu punktów do wymaganych 51, możesz napisać odwołanie i poprosić komisję egzaminacyjną o ponowne sprawdzenie wybranego zadania. Komisja może się przychylić do takiego rozwiązania, bo zadania często nie są jednoznaczne. Po ponownej analizie może się okazać, że i Twoje rozwiązanie można uznać za poprawne. Wymaga to jednak napisania w uzasadnieniu odwołania dlaczego tak uważasz.
2 etap egzaminu na doradcę inwestycyjnego – podsumowanie
Drugi etap egzaminu na doradcę inwestycyjnego uchodzi jednak za najtrudniejszy ze wszystkich 3 etapów. Przyczyną jest wymaganie przez komisję dogłębnej wiedzy z wybranych punktowo obszarów literatury, konieczność opisania sposobu rozwiązania zadań oraz pewna niestandardowość w formułowaniu zadań. Często nie w 100% odpowiadają one teorii opisanej w literaturze i wymagają pewnej inwencji w rozwiązaniu.
Mam nadzieję, że te uwagi pomogą w przygotowaniu się do drugiego etapu lub w ogóle pomogą w decyzji o przystąpieniu do egzaminu.
Jeśli myślisz, że po wpisie na temat przygotowania do 1 i 2 etapu egzaminu powstanie kolejny, poświęcony przygotowaniu do 3 etapu egzaminu to oczywiście myślisz dobrze. Powstanie również taki wpis, podsumowujący tą „trylogię” poświęconą przygotowaniu do zdawanie egzaminu na doradcę inwestycyjnego. Jeśli nie chcesz go przegapić, to śledź bloga w mediach społecznościowych lub zapisz się na newsletter.
Jeśli masz jakieś pytania dotyczące przygotowania się do egzaminu – zapraszam do komentarzy. Jeśli masz już licencję doradcy i chciałbyś się podzielić swoimi sposobami na zdane egzaminu – również zapraszam do zabrania głosu.
No i oczywiście trzymam kciuki za wszystkich podchodzących do 2 etapu egzaminu na doradcę inwestycyjnego w najbliższym terminie.
