3 etap egzaminu na doradcę inwestycyjnego jest ukoronowaniem cyklu bardzo trudnych egzaminów, organizowanych przez Komisję Nadzoru Finansowego. Jak przygotować się do tego egzaminu, tak aby zmaksymalizować swoje szanse na jego zdanie? We wpisie dzielę się kilkoma wskazówkami jak się uczyć, na czym się skupić i jak się zachowywać podczas egzaminu.
Uwaga – ten artykuł opisuje 3 etap egzaminu na doradcę inwestycyjnego. Jeśli jesteś zainteresowany wcześniejszymi etapami, polecam Ci wcześniejsze artykuły na temat 1 i 2 etapu egzaminu:
Doradca inwestycyjny 3 etap – czy ten egzamin jest łatwy?
Ostatnie etap cyklu egzaminów w powszechnej opinii uchodzi za łatwy. Zdawalność zwykle przekracza 50%, a zdarzały się nawet edycje, kiedy sukces odnosiło 100% kandydatów podchodzących do egzaminów. W tak wysokiej skuteczności zdających kryje się pewna pułapka. Można mieć ważenie że po trudach 1 i 2 etapu zdanie ostatniej części „po prostu nam się należy”. Zwróć jednak uwagę, że to złudzenie. Każdy z kandydatów ma za sobą taka samą historię (czyli zdany 1 i 2 etap). Jednak część osób nie zdaje te etapu za pierwszym podejściem. Więc warto utrzymać skupienie i koncentrację na takim poziomie jak wcześniej i w dobrym stylu zdobyć upragnioną licencję doradcy inwestycyjnego.
Żeby jednak nie straszyć nadmiernie – w praktyce mało kto kończy swoją przygodę na tym etapie. 3 dozwolone podejścia powinny jednak w zupełności wystarczyć na zdanie egzaminu.
Jak wygląda 3 etap egzaminu na doradcę inwestycyjnego?
Egzamin trwa 2 godziny i są na nim 2 zadania. 3 etap egzaminu na doradcę odbywa się na bardzo podobnych zasadach jak drugi, tyle, że mamy 2 zadania, a nie 5 jak w poprzednim etapie. Podobnie jak na drugim etapie na każde zadanie jest przewidziana godzina czasu. Zadania mają charakter otwarty i każde z nich jest podzielone na kilka mniejszych (3 do 5) podzadań. Za każde zadanie można zdobyć do 100 punktów, ale żeby zaliczyć egzamin trzeba otrzymać co najmniej 51 punktów za każde z dwóch zadań. Zadania są tylko 2, więc przy takich zasadach szanse na zdanie automatycznie rosną w porównaniu do drugiego etapu, gdzie trzeba było napisać na co najmniej 51 punktów każde z 5 zadań.
Na cały egzamin są przewidziane 2 godziny. W porównaniu do 5-godzinnych maratonów na 1 i 2 etapie można uznać, że jest to krótko:)
3 etap egzaminu na doradcę – co wchodzi w zakres egzaminu?
Zadanie 1 – etyka
W ramach tego zadania są 4 podzadania i za każde można dostać do 25 punktów. Każde podzadanie to opis sytuacji związanej z polskim rynkiem kapitałowym i poleceniem oceny zachowania się osób opisanych w danej sytuacji (przykładowe zdanie poniżej). Zazwyczaj chodzi o ocenę opisanych osób w świetle „Zasad Etyki Zawodowej Maklerów i Doradców” sformułowanych przez Związek Maklerów i Doradców.
1.4. Arkadiusz P. jest doradcą inwestycyjnym zatrudnionym w Towarzystwie Funduszy Inwestycyjnych GOOD MONEY na stanowisku członka zarządu tego Towarzystwa, odpowiedzialnym za promocję funduszy inwestycyjnych tworzonych i zarządzanych przez Towarzystwo. Arkadiusz P. jest również wykładowcą akademickim zatrudnionym na umowę zlecenie na wyższej uczelni ekonomicznej, gdzie prowadzi zajęcia podyplomowe z zakresu przygotowania kandydatów do egzaminu na doradcę inwestycyjnego. Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych GOOD MONEY jako pracodawca Arkadiusza P. nie zostało o tym fakcie poinformowane.
Oceń i uzasadnij, czy w opisanej sytuacji Arkadiusz P. postępuje zgodnie z Zasadami Etyki Maklerów i Doradców.Zadanie 1.4 z zdania nr 1 z egzaminu przeprowadzonego 1 marca 2015. Źródło – strona www KNF.
Do pewnego czasu Komisja w ramach jednego z podzadań oczekiwała zacytowania jednej z dwóch „wymienianek” z zasad etyki ZMID (5 warunków jakie trzeba spełnić przy podejmowaniu decyzji inwestycyjnej (par 15.1 zasad etyki ) lub 6 warunków, które trzeba spełnić przy formułowaniu rekomendacji inwestycyjnej (par. 18 zasad etyki)). Znacząco ułatwiało tą część egzaminu, bo dzięki temu bardzo łatwo było uzyskać 25 z wymaganych 51 punktów. Od kilu ostatnich egzaminów są to jednak 4 różne sytuacje, w których należy ocenić zachowania się opisanych osób w świetle zasad etyki ZMID. To trochę podniosło poziom trudności egzaminu, ale dalej jest to zdecydowanie łatwiejsza jego część.
Zadanie 2 – rekomendacja inwestycyjna
Nazwa zadania (rekomendacja inwestycyjna) jest trochę myląca, bo zazwyczaj jest to zadanie dość podobne do tych z 2 etapu z działów dotyczących instrumentów dłużnych, udziałowych, pochodnych oraz zarządzania portfelem (nie ma rachunkowości) ze wskazaniem, że odpowiedź ma być sformułowana w formie rekomendacji. Zakres zadania polegającego na sformułowaniu „rekomendacji inwestycyjnej” nie jest precyzyjnie sformułowany i komisja egzaminacyjna może czasem „zaszaleć” z tematyką zadania.
Zadania z rekomendacji inwestycyjnej często łączy w sobie tematykę z kilku różnych działów, więc zwykle nie są one oparte wprost na zadaniach z literatury, bo te zwykle zachowują wysoki poziom „czystości gatunkowej”. W przypadku zadania o niesztampowej treści trzeba przy rozwiązywaniu improwizować, tak żeby pokazać swoja wiedzę. Nawet jeśli nie trafimy z rozwiązaniem, to zawsze damy pretekst do przyznania nam kilku punktów.
Podobnie jak przy drugim etapie praktycznym problemem w nauce jest to, że znamy tylko treść zadań, a nie znamy prawidłowych rozwiązań do nich.
Historyczne zadania są dostępne na stronie KNF w części poświęconej egzaminom na doradcę inwestycyjnego.
Jak się uczyć do 3 etapu egzaminu na doradcę?
Z przygotowaniem się do zadania z etyki sprawa jest dość prosta. Są 2 metody nauki, które w zupełności powinny wystarczyć:
- codzienna lektura (15-30 minut) zasad etyki ZMID. Po kilku-kilkunastu dniach powinieneś być w stanie cytować całe artykuły, co potem pozwoli na ich cytowanie w odpowiedziach i pokazanie Twojej znajomości „Zasad Etyki Zawodowej Maklerów i Doradców” komisji egzaminacyjnej
- analiza zadań z wcześniejszych etapów. Tutaj najlepszą pomocą będą gotowe rozwiązania zadań z wcześniejszych lat.
Warto również odświeżyć sobie pojęcia tajemnicy zawodowej, informacji poufnej oraz przepisy karne dotyczące rynku kapitałowego.
Przygotowanie do zadania z etyki to jednak margines. Około 90% czasu trzeba poświęcić przygotowania się do zadania z „rekomendacji inwestycyjnej”.
Rekomendacja inwestycyjna – jak się uczyć?
Tutaj metoda jest podobna jak przy drugim etapie – trzeba być wszechstronnie przygotowanym z obszaru instrumentów dłużnych, udziałowych, pochodnych oraz zarządzania portfelem. Szczególną uwagę zwróciłbym na instrumenty pochodne oraz na wszelkie tematy, gdzie zbiega się tematyka różnych działów, np. podejście opcyjne do wyceny przedsiębiorstwa.
Warto w trakcie nauki może zwrócić uwagę i przygotować się bardzo dobrze ze sposoby porównywania efektywności portfeli inwestycyjnych (wskaźnik Sharpe’a, wskaźnik Treynora i alfa Jensena).
Kilka lat temu występowały co jakiś czas zadania polegające na sformułowaniu wieloletniej strategii finansowej dla inwestora oszczędzającego na emeryturę. Co ciekawe, tego rodzaju tematyka jest tylko bardzo skrótowo opisana w jednej z pozycji literatury. Tutaj z pomocą mogą przyjść materiały do 3 etapu egzaminu CFA (dział „Individual investors„), które zawierają praktyczne sposoby rozwiązywania tego typu problemów. Od dłuższego czasu tego rodzaju zadania nie było, ale lepiej warto się przygotować i z tego rodzaju tematyki.
W tym zadaniu nie pojawiają się kwestie związane z prawem i rachunkowością. Jeszcze niedawno podobnie napisałbym o ekonomii i statystyce, ale w jednym z ostatnich egzaminów pojawiło się zadanie polegające na teoretycznym zamodelowaniu (w fikcyjnym państwie) rynku miodu na podstawie funkcji jego ceny (statystyka i mikroekonomia) i przygotowaniu zarekomendowaniu zabezpieczenia dla producenta za pomocą kontraktów terminowych. Więc może warto zrobić też jeden lub 2 testy z 1 etapu egzaminu w celu odświeżenia sobie całości materiału.
Gotowe rozwiązania zadań z 3 etapu – czy warto?
Na rynku można znaleźć i zakupić gotowe rozwiązania historycznych zadań. Czy warto z nich skorzystać? Zdecydowanie tak. Oszczędzi to sporo czasu i pozwoli oswoić się z sposobami formułowania zadań przez komisję egzaminacyjną.
Doradca inwestycyjny 3 etap – wskazówki na sam egzamin
Na samym egzaminie polecam następujące podejście:
- na początek warto przeczytać dokładnie zadanie nr 2 (rekomendacja inwestycyjna) – nawet jeśli będzie ono wyglądać na niezbyt zrozumiałe, to samo zapoznanie się z treścią uruchomi w mózgu proces dochodzenia do rozwiązania.
- przeczytaj całe zadanie z etyki i dosłownie chwilę się zastanów na każdym problemem.
- rozwiąż poszczególne zadania z etyki. Jeśli będzie w nim jedna z opisanych wcześniej „wymienianek” – możesz ją wpisać na początek. Pamiętaj aby kontrolować czas, żadne z podzadań nie powinno zająć więcej niż 10 minut. Przy takim podejściu powinno ci zostać dobrze ponad godzinę czasu na zadanie polegające na przygotowaniu rekomendacji inwestycyjnej
- do rekomendacji inwestycyjnej podejdź z „otwartą głową”. Z dużym prawdopodobieństwem będzie rozwiązywał zadanie niezbyt podobne do takich z jakimi miałeś do czynienie wcześniej, więc będziesz musiał improwizować. Na pewno jednak masz w swojej głowie wiedzę wymaganą do rozwiązania tego zadania.
Dodatkowo powtórzę 3 wskazówki dotyczące drugiego etapu egzaminu, bo i tutaj mają one zastosowanie:
- nie zostawiaj pustej kartki – pewne jest, że jeśli nic nie napiszesz, to na pewno dostaniesz zero punktów za tą część odpowiedzi. Cokolwiek napiszesz, nie powinno to Tobie zaszkodzić. Wypisz chociaż dane i podstawowe wzory związane z danym zagadnieniem. Pozwoli to zdobyć Ci chociaż kilka punktów. Może to przesądzić o zdaniu całego egzaminu, jeśli wynik innych podzadań będzie na granicy 51 punktów.
- pisz czytelnie – pamiętaj, że abyś mógł zdać egzamin, ktoś to będzie potem musiał przeczytać. Poćwicz czytelne pisanie przed egzaminem, jeśli masz z tym problem.
- wykorzystaj cały dostępny czas – gdyby zdarzyło się, że masz rezerwę czasu, wykorzystaj ją na sprawdzenie rozwiązanych zadań. Czasami o zdaniu egzaminu mogą decydować niuanse, więc lepiej nie żałować później pominięcia jakiegoś istotnego szczegółu.
3 etap egzaminu na doradcę inwestycyjnego – podsumowanie
Jeśli masz za sobą już zdane 2 wcześniejsze etapy egzaminów na doradcę inwestycyjnego to przyjmij moje gratulacje. Nie zapominaj jednak o tym, że trzeci etap sam się nie zda. Jeżeli przyłożysz się podobnie jak do wcześniejszych etapów – sukces jest naprawdę w zasięgu ręki. Wtedy Twoim najlepszym przyjacielem przestanie w końcu być kalkulator Texas Instruments BA 2 Plus Professional i będziesz mógł wrócić do normalnego życia;)
Wszystkim zdającym ten jak i pozostałe etapy egzaminu życzę połamania kalkulatorów.
